«برگی زرین از تاریخ جنبش کارگری»
مطلبی که در زیر می آید گزارشی کوتاه اما بسیار گویا از اولین کوشش آگاهانه و متحدانه کارگران ایران تحت رهبری اولین سازمان سندیکایی که دستاورد های بزرگ ومهمی درراه به رسمیت شناختن حقوق کار درایران به ارمغان آورد ومهمترین دستاورد این کوشش ها عبارت بود از برقراری حقوق کار در باره قرارداد کار ، کاهش کار روزانه به هشت ساعت در روز وپرداخت مزد در برابر کار اضافه. طبقه کارگر ایران هیچگاه نمی تواند این برگ زرین از جنبش سندیکایی کارگران را از یاد ببرد. بکوشیم تا با انتشار برگ های دیگری از تاریخ جنبش کارگری،بهاحیا ی دوباره سازمان های آزاد و مستقل سندیکایی یاری رسانیم.
(گزارش سید محمد دهگان رییس شورای متحدهی اتحادیه های کارگری ایران به دفتر اجرایی بین الملل سندیکا های سرخ)
نخستین اتحادیه های کارگری 1907 میلادی(1286 خورشیدی) در تهران تاسیس شد . این اتحادیه توسط کارگران چاپخانه ها تاسیس شد .این اتحادیه پس ازیک اعتصاب چهارده روزه در 1918
(1298 خورشیدی) موفق گشت از طریق تحمیل تایید دولت از قرارداد دسته جمعی،در وضع اقتصادی کارگران بهبودهایی چند را ایجاد کند. مهمترین دستاورد این اعتصاب عبارت بود از هشت ساعت کار در روز و پرداخت مزد اضافه کار . این پیروزی کارگران چاپخانه ها که تحت سازماندهی اتحادیه صورت پذیرفت موجبات تاسیس سایر اتحادیههای کارگری را فراهم آورد . بزودی،یعنی در سال 1919(1299خورشیدی)اتحادیهکارگران نساجی – کارگران مغازه ها- واتحادیه کارگران خباز ودیگر اتحادیه ها بهوجود آمدند در حال حاضر درتهران 10اتحادیه کارگری وجوددارد. برعضویت آنان روز بهروز افزوده میگردد. این اتحادیه ها دریک شورای اتحادیه های کارگری متحد شده اند کهدر آن از هریک از اتحادیه ها 3نماینده شرکت دارند. همچنین اکنون در ایالات نیزجنبش گسترش یافته است. در خارج از تهران سندیکاهای کارگری در انزلی، رشت، تبریز وقم نیز یافت میشوند . نگاره زیر تعداد اعضای اتحادیه ها را به دست میدهد .
تهران باجمعیت 200هزار نفری و 30هزار کارگر :
اتحادیه خبازان 3000 کارگر
اتحادیه خبازان 2000 کارگر
اتحادیه کفاشان 1800 کارگر
اتحادیه کارمندان پست و تکگراف 270 کارگر
اتحادیه قناد ها 300 کارگر
اتحادیه چاپخانه 180 کارگر
اتحادیه شاگردمغازه ها 350 کارگر
اتحادیهکارمندانتجارتخانهها (میرزا بنویسها) 250 کارگر
اتحادیه کارگران زردوزی 150 کارگر
درتبریز با 200هزار سکنه و 30هزارکارگر ، اتحادیه های کارگری 2هزار عضو دارند.باید یادآور شد که سازمان تبریز ماهیت خالصاً کارگری ندارد این سازمان بیشتر به یک حزب سیاسی شباهت دارد .
در رشت با 40 هزار سکنه و 15هزار کارگر،اتحادیه کارگرامن چاپخانه ها، کلاه دوزان و کفاشان3500(3000) عضو دارند.در انزلی و حومه آن اتحادیه کارگران ماهیگیر 3هزار عضو دارند که30درصد آنها را کارگران روس تشکیل میدهند. اتحادیه کارگران بندر 200عضو دارد و رویهمرفته تعداد کارگران در انزلی به 10هزار بالغ میگردد.
بهطوریکه ازآمار بالا مستفاد میشود درمدت کوتاهی درایران 20هزار کارگر در اتحادیههای کارگری سازمان داده شدهاند. وضع اقتصادی کارگرن بسیار سخت است و همینامر است که انکشاف سریع سندیکاها را توضیع میدهد. علاوه براین درتهران و تبریز و چندشهر دیگر حکومت نظامی برقراراست . علیرغم این ها اتحادیه های کارگری میکوشند از طریق اعتصاب وضع کارگران را بهبود بخشند (در شش ماه گذشته چهار اعتصاب رخ داده است : اعتصاب خبازان،چاپچی ها،کارمندان،خرازان وپستخانهها. اگر توجه گرددکه سندیکاهای ایران که بودجه اعتصابی ندارند و تهران وتبریز ورشت مداوماً در اوضاع و احوال حکومت نظامی بسر میبرند، باید پذیرفت که خود اعلام اعتصاب پیروزی بزرگی برای اتحادیه های ایران است) .
صدر شورای بینالاسندیکایی ایران* ، عضو کمیته مرکزی
سید محمد دهگان
*عبارات آورده شده با سند اصلی مطابقت دارد .
بخش
در باره حقوق کار چه می دانیم ؟
بخش سوم از فصل سوم
حقوق کار خلق فرمایی یا سوسیالیستی: با پیروزی انقلاب سوسیالیستی و برقراری نهادهای برآمده از آن، تغییرات ریشهای درخصلت روابط تولیدی ایجاد میشود. زیر بنای اقتصاد را مالکیتِ عمومی بر وسایل تولید تشکیل میدهد وبا محو مالکیت خصوصی بر وسایل تولید، شالوده اقتصادی استثمار طبقه کارگر و همه زحمتکشان از بین خواهد رفت. بنابراین مالکیت وحاکمیت به همه خلق تعلق دارد وقوانینیکه تصویب میشوند بنا به اراده خلق یا به فرمان خلق وهمه جامعه است که در حوزه حقوق کار ، حقوق کار خلق فرمایی یا سوسیالیستی نام نهاده شده است.
برای روشن تر شدن حقوق کار سوسیالیستی باید تفاوت ها و شباهت های آن را با حقوق کار در جوامع سرمایه داری مورد مطالعه قرار داد
حقوق کار سوسیالیستی (خلق فرمایی) مانند حقوق کار دولتی است و برگرفته از قانون اساسی و قوانین عادی است امااین تفاوت جدی را باحقوق کار در جوامع سرمایه داری دارد که مهمترین آن ها عبارتند از :
حقوق کار در کشور های سرمایه داری برای دفاع ازمنافع کارگران در روابط کار تنظیم وتصویب میشود ولی در جوامع سرمایه داری ضمن حمایت از حقوق کارگر در راه رشد کارآیی و سرعت بخشیدن بهرهوری تولید اجتماعی و بالا بردن استاندارد های مادی و مهنوی کل جامعه را پیریزی می کند.
حقوق کار درجوامع سرمایه داری لوایح قانونی توسط دولت وپارلمانی(مجلس قانونگذاری) که اکثریت آن را نمایندگان سرمایه داران تشکیل میدهند تصویب می شود
ولی در جامعه سوسیالیستی حق تنظیم مقررات کار و تقدیم لوایح را به پارلمان خلقی را دارد که بیشترین نمایندگان آن از کارگران و زحمتکشان است.
در کشور های سرمایه داری کارگران و اتحادیه های آنان در بهترین حالت و در صورتی که وجود داشته باشند، از طریق سه جانبه گرایی در باره چگونگی اجرای موضوعات در روابط کار نظر می دهند اما در حقوق کار سوسیالیستی اتحادیه های کارگری از قدرت بالایی در همه موضوعات روابط کار برخوردارند و حق دارند پیمان دسته جمعیدر باره حمایت کاری، بالا بردن بهره وری و کاهش هزینه ها دستمزد ها و پاداشکاری و محرک های مادی و اخلاقی و سایر موضوعات را با مدیران کارگاه به امضا رسانند و براجرای درست قانون کار نظارت داشته باشند .
در باره حقوق کار سوسیالیستی می توان به عنوان مدل و نمونه ای از این حقوق، به قانون کار اتحاد جماهیر شوروی استناد کرد. با توجه به گستردگی جمهوری های سوسیالیستی در آنجا حقوق کار تمامی ویژگی هایی را کار در فصل دوم مورد مطالعه قراردادیم ، مشاهده کرد بدین ترتیب در ادامه با مراجعه کتاب « شرحی بر قانون کار شوروی» ترجمه جلال علوی نیا از انتشارات ابوریحان سال 1361 این حقوق کار را مورد مطالعه بیشتر قرار می دهیم.
منابع حقوق کار خلق فرمایی: این منابع عبارتند از قانون اساسی ، قوانین عادی ، مصوبات دولت ، مقررات کارگاه و پیمان دسته جمعی.
حقوق کار خدافرمایی:این نظریه متکی بر اندیشه های دینی است و به نظر می آید که بانیان آن برای مقابله ایدئولوژیک با حقوق کار خلق فرمایی به تبیین آن پرداخته اند . با توجه به آنچه که در باره این نوع حقوق کار گفته شده است، علی الظاهر بر اساس شالوده اقتصادی خاصی تبیین نشده است و بانیان نظری این نوع حقوق کار براساس بینش مذهبی خود وبا استفاده از آیات و روایات و احادیث و مسایل فقهی به تشریح آن پرداخته اند. و دیگر اینکه به نظر می رسد بنا به اعتقادات فردی این نوع حقوق کار در قراردادهای نانوشته انفرادی رایج بوده است. با این همه به خاطر آنکه در شرایطی تلاش شده است تا بر مبنای اندیشه های دینی به گونه ای حمایت از کارگر منزلت یابد به مطالعه آن می پردازیم
قوانین این حقوق براساس فقه( علم به احکام شرعی از راه تحقیق) درک شده است خصوصیات این حقوق عبارتند از :
الهی بودن : مبدا و اساس این قوانین وحی و الهام از طرف خدا است .
منزه بودن : ذات این قوانین از اغراض شخصی به کلی پاک است.
کامل بودن: از هر جهت کامل و مولد کمال اجتماع و سعادت افراد است.
ضمان اجرایی: ضمان اجرایی قوانین الهی جنبه دنیوی و اخروی دارد .
در ارتباط با حقوق کار خدافرمایی می توان قواعد زیر را که منبع آن سنت است به عنوان نمونه بیان کرد :
۱- لزوم معلوم بودن مزد : « هر گاه یکی ازشما کسی رااجیر کند مزدش را به او بگوید » (نقل از نهج الفصاحه)
2- لزوم پرداخت فوری مزد : «مزد اجیر را بپرداز قبل از آنکه عرقش خشگ شود».(همان ماخذ )
3- ضمان معنوی مزد : « ندادن مزد کارگر از پلید ترین گناهان است».( نقل از کتاب شیخ مفید
همانگونه که از قواعد بالا برمی آید روابط در این نوع حقوق کار از باب اجاره است .
در این فصل کوشیدیم تا انواع حقوق کار را مورد مطالعه قراردهیم . به دلیل طولانی بودن این فصل بهتر آنست که یک بار از ابتدا تا پایان فصل سوم را دوباره بخوانیم تا هماهنگی بیشتری در درک مطالب آن به دست آید .
درفصل بعد تاریخچه وحقوق کار در ایران را و همچنین قوانین ومقررات در ایران را مورد مطالعه قرار می دهیم.
از دوستانی که در این هم آموزی همراه بودند خواهش می کنم از ارایه نظرات خود دریغ نکنند .
من طاقتم افسانه ای‌ست
تاب آورده ام ستم های رفته را
و تاب می آرم همه رنج های آینده را
من طاقتم به کوه می ماند
آندم که سیلیِ سیلاب
رخساره ام و تمامی اندامم را
بی هیچ شفقتی می آزارد
من طاقتم بسیار است بسیار
برفرق من ببارد اگر سنگ فتنه ها
برقلبم گر نشیند پیکانِ طعنه ها
با این همه دستانِ تو برادر کوچکم را
دراین هیاهوی ستم بارگی کی میکنم رها ؟
من تاب می آرم همه ی خشمِ دشمنان
تا پیله ی توهم را
از قامت نازک و بیقرار تو
بردارم
من با توام با تو
ای نازنین برادرم
باید بزرگ شوی
تا جنس طاقتم را
که نه تسلیم
بلکه عصیانی است
وز پرده های خشمِ زبانم
جاری است
بردل نگیری و بیتاب نگذری
من از خشونت آهن و فولاد رهیده ام
بسیار با کِسِان دگر
رنج دیده ام
سرمست اگر شدم
در لحظه های وصل تو سرمست بوده ام
هم درخیال تو
هم در کنار تو
حتی اگر به ظن تو من دیگری شدم
اینک برادرم
پروا مکن بیا
من طاقتم زیاد است
من از زمان بردگی ام با تو بوده ام
من فصلِ چین خوشه گندم
وقتی که تازیانه ی مباشر ارباب
بر قامت رسای پدر نعره می کشید
دستان کوچکت را
در دست های زخمی خود جای داده ام
من با توام برادر
پروا مکن بیا